Wsie tematyczne
Partnerzy
Sołectwo Giławy – pogranicze Warmii i Mazur
Informacje ogólne
W skład Sołectwa Giławy wchodzi wieś Giławy oraz miejscowości położone w promieniu około 3 km od Giław – Gąsiorowo, Groszkowo, Nerwik, Zaborowo. Specyfiką tego sołectwa jest jego graniczne, warmińsko-mazurskie położenie. Między Giławami, a Gąsiorowem znajduje się jeden z nielicznych kamieni granicznych wskazujący granicę pomiędzy Warmią i Mazurami. Na Warmii leżą Giławy, Groszkowo, Nerwik, a na Mazurach Gąsiorowo i Zaborowo. Bliskie sąsiedztwo wymagało i wymaga dobrosąsiedzkich stosunków mieszkańców, pomimo ich odrębności kulturowej i religijnej.
Giławy zostały założone przez Kapitułę Warmińską w 1407 roku jako wieś czynszowa przy drodze z Klebarka do Pasymia. Położona po wschodniej stronie jeziora Serwent (które podobnie jak wieś wywodzi swą nazwę z tradycji osadniczej Prusów), tuż przy granicy między Warmią i zakonem krzyżackim. W 1898 r. z inicjatywy miejscowej ludności polskiej zbudowano tu kościół katolicki. W 1928 r. była to duża wieś, ze szkołą i pocztą, licząca 463 mieszkańców. W 1935 r. było tu 444 katolików, jednak kazania po polsku wygłaszano raz w miesiącu oraz w główne święta. W latach 1931-1939 istniała tu osobna szkoła i biblioteka polska.
Gąsiorowo ok. 3 km na wschód od Giław. Wieś założona w 1564 r. W XVII w. Gąsiorowo posiadało filię szkoły parafialnej w Pasymiu. W 1939 r. szkoły nie było – dzieci dochodziły do Ruska Wielkiego. Wieś o tradycjach mazurskich, ewangelickich, należała do powiatu szczycieńskiego. Położona jednak na granicy z katolicką Warmią miała ludność mieszaną – w 1935 r. było tu 73 katolików przynależnych do parafii w Giławach.
Groszkowo leży 2 km na południowy zachód od Giław. Według danych z 1928 r. zamieszkiwało tu 101 osób. Była leśniczówka i szkoła, do której dochodziły m.in. dzieci ewangelików z mazurskiego, a niegdyś „zagranicznego” Zaborowa. Według danych z 1935 r. we wsi było 108 katolików przynależnych do parafii w Giławach.
Nerwik leży ok. 3 km na północ od Giław. W 1587 r. były w niej tylko 34 gospodarstwa czynszowe i sołeckie, ale wieś osiągała dochody z produkcji słodu. W 1863 r. sołtys Walenty Barwiński przechowywał polskich powstańców z Kongresówki, poszukiwanych przez pruską żandarmerię. W 1880 r. pruskie władze szkolne zmuszone były zatrudnić w Nerwiku nauczyciela ze znajomością języka polskiego, aby mógł mieć kontakt językowy z dziećmi, które niemieckiego w ogóle nie znały. W 1935 r. było tu 187 katolików przynależnych do parafii w Giławach, przy czym 42 osoby uznawały język polski za swój macierzysty, a 37 osób zarówno polski jak i niemiecki. W rejonie Nerwiku stwierdzono w 1883 r. istnienie sztucznych obwałowań obronnych datowanych na okres średniowiecza (XIV w.), mających ułatwić miejscowej ludności obronę przed najazdami litewskimi.
Zaborowo – w 1820 r. spotykamy w słowniku nazw miejscowości polską nazwę Zaborowo, funkcjonującą obok oficjalnej Saborowen. Od początku bowiem wieś obsadzona była przez ludność mazurską, która nadała tej wsi polską nazwę. Dzieci z tej mazurskiej wioski posyłano do szkoły w warmińskim Groszkowie, pomiędzy tymi miejscowościami bowiem biegła granica między Prusami Książęcymi, a polską Warmią, zniesiona dopiero w 1772 r. wskutek zaboru Warmii przez Prusy. Wszelako po jednej, jak i po drugiej stronie granicy w zwartej masie zamieszkiwała ludność polska, różniąca się jedynie wyznaniem. Zaborowo jako wieś przygraniczna miało ludność mieszaną – według danych z 1935 r. zamieszkiwało tu aż 58 katolików przynależnych do parafii w Giławach.
Oferta i produkty wsi
We wsi Giławy znajdują się ciekawe zabudowania warmińskie. Tuż przed wsią jest stare warmińskie siedlisko, które zamieszkuje najbardziej znany Warmiak, regionalista, pisarz, autor „Elementarza gwary warmińskiej” Edward Cyfus. W budynku mieszkalnym znajduje się mini muzeum dawnych sprzętów domowych i gospodarskich. W samych Giławach znajdowała się jedna z pierwszych polskich szkół na tym terenie. Tak jak wszędzie na Warmii można tu zobaczyć piękny kościół oraz leżący obok cmentarz. Na cmentarzu większość pochowanych osób ma niemieckie (warmińskie) nazwiska. Warto zobaczyć grób proboszcza Suwały z Gąsiorowa, który jest autorem galerii rzeźb drewnianych znajdujących się na wolnym powietrzu w Gąsiorowie. Tam też organizowane są plenery rzeźbiarskie, a cała galeria przedstawia sceny biblijne.
Obecnie przygotowana została gra terenowa przybliżająca uczestnikom historię Warmii i Mazur, która przeplata się wielowątkowo akurat w tym sołectwie.
Kontakt:
LGD „Południowa Warmia”, e-mail: lgd@poludniowawarmia.pl
